ANG KULTURA

Ang kultura, sa pag-aaral o agham pantao, ang huwarang pag-uugali at pag-iisip na ipinamumuhay ng mga tao sa isang panlipunang pangkat o grupo ay pag-aaral, paglikha at pagbabahagi. Itinatangi ng kultura ang isang pangkating pantao mula sa mga iba pa. Itinatangi rin nito ang mga pantao mula sa mga pang-hayop. Ang kultura ng mga tao ay kinabibilangan ng mga paniniwala, mga alituntunin sa kaugalian, wika, mga ritwal, sining, teknolohiya, istilo ng pananamit, mga paraan ng paggawa at pagluluto ng pagkain, relihiyon, sistema ng pulitika at kabuhayan.

Ang kultura ang pinakamahalagang konsepto sa pag-aaral ng lahat ng aspeto ng pamumuhay pantao (Anthropology) sa nakaraan at maging sa kasalukuyan. Karaniwang ginagamit ng mga mag-aaral tungkol sa lahat ng aspeto ng pamumuhay ng tao (Anthropologist) ang terminong Kultura upang tumukoy sa isang lipunan o pangkat na kung saan ang karamihan o lahat ng tao ay namumuhay at nag-iisip ng magkakatulad na mga pamamaraan.

Gayundin, alinmang grupo o pangkat ng tao na magkakasalo sa iisang kultura - at sa natatangi, iisang mga alituntunin ng kaugalian at isang pangunahing anyo ng lipunang organisasyon - ay umubuo sa isang lipunan. Kung kaya, ang terminong kultura at lipunan ay bahagyang maaaring pagpalitin. Gayunman, habang marami sa mga hayop ang namumuhay sa mga lipunan, tanging ang mga tao lamang ang nagtataglay ng kultura.

Ang kultura ay umunlad kasabay ng ebolusyon ng uri o klaseng pantao, at malapit na umuugnay sa agham o pag-aaral sa kalagayan ng tao (human biology). Ang kakayahan o abilidad ng mga tao na magkaroon ng kultura ay dumarating sa malaking bahagi ng kanilang Pangangatawan Pagtatanghal (Physical Features): nagtataglay ng malaki at masalimuot na mga utak; nakauupo at nakatatayo ng matuwid; mga kamay na nakahahawak at nakapagmamanipula ng maliliit na mga bagay; at isang sistemang pamboses na maaaring makagawa at magdugtong-dugtong ng isang malawak na naaabot na mga tinig. Ang mga natatanging pantaong pangangatawang pagtatanghal na ito ay nagsimulang umunlad sa mga unang lahi ng tao sa Aprika noong mahigit na 4 na milyong taon na ang nakalilipas.

Ang pinakamaagang katibayang pisikal (Physical Evidence) ng kultura ay magaspang na batong mga kagamitan na ginagawa sa Silangan bahagi ng Aprika noong mahigit na 2 milyong taon na ang nakaraan.

Ang Kultura ay Nagtataglay ng Kilalang mga Katangian

Ito ay batay sa mga simbolo - sali-salimuot na mga pamamaraan ng pagtukoy at pag-unawa sa mga kaisipan, mga bagay, mga damdamin, o mga kaugalian - at ang kakayahan na makipagtalastas sa pamamagitan ng mga simbolo sa paggamit ng wika.

Ang kultura ay napagsaluhan. Ang mga tao sa magkatulad na pamayanan ay nagsasalo sa iisang mga kaugalian at mga pamamaraan ng pag-iisip sa pamamagitan ng kultura.

Ang kultura ay natutunan habang ang mga tao sa likas na kalagayan ay nagmamana ng maraming pisikal na mga katangian, ang kultura ay minana ayon sa lipunan. Ang isang tao ay tiyak na matututo ng kultura mula sa ibang mga tao sa isang lipunan.

Ang kultura ay naiaangkop o naibabagay.Ginagamit ng mga tao ang kultura upang malaya at mabilis na maiakma ang kanilang mga sarili sa mga pagbabago sa daigdig na nakapaligid sa kanila.

ANG KULTURA AY NAPAGSALUHAN

Ang mga tao na magkakasamang namumuhay sa isang lipunan ay nagkakasalo sa kultura. Halimbawa, halos ang lahat ng mga tao na nasa Estados Unidos ay magkakasalo sa wikang Ingles, nagsusuot ng magkakatulad na mga istilo ng damit, kumakain ng iisang uri ng mga pagkain, at nagdiriwang ng karamihan sa mga magkakatulad na mga kapistahan.

Ang lahat ng tao sa isang lipunan ay samasamang lumilikha at nagpapanatili ng kultura, ang mga lipunan ay nagpapanatili ng Kultura ng higit pa sa tagal ng pamumuhay ng isang tao. Iniingatan nila ito sa pamamagitan ng kaalaman, tulad ng mga pagtuklas na pang-agham, mga bagay tulad ng mga gawa ng sining, at mga tradisyon, tulad ng pagdiriwang sa mga Kapistahan.

ANG KULTURA AY SIMBOLO

Ang mga tao sa pasimula pa lamang ay nagtataglay na ng kultura sapagkat sila ay maaaring makigpag-ugnayan sa isa’t-isa at nakakaunawa sa mga simbolo. Ang mga simbolo ay nakagagawa sa tao na paunlarin ang masalimuot na mga kaisipan at iba pang mga anyo ng pakikipag-ugnayang pang-simbolo, tulad ng sining, nagagawa ng tao na maging malikhain, magkaroon ng kakayahang makapagpaliwanag, at nakapagtatala ng mga bagong kaisipan at Impormasyon.

Ang isang simbolo ay nagtataglay ng tuwiran o hindi tuwirang relasyon o walang relasyon sa bagay, kaisipan, damdamin o kaugalian sa alinmang ito ay itinutukoy. Halimbawa, ang karamihan sa mga tao sa Estados Unidos ay nakatatagpo ng kahulugan sa kombinasyon ng mga kulay na pula, puti, at asul. Subalit ang mga kulay na ito mismo ay walang kaugnayan halimbawa sa, lupain na tinatawag ng mga tao na Estados Unidos, sa konsepto ng patriotismo, o sa pambansang awit ng Estados Unidos.

Upang makapaghayag ng mga bagong kaisipan, ang mga tao ay patuloy na umiimbento ng mga bagong simbolo, tulad ng mga pormulang pang-matematika. Karagdagan pa, ang mga tao ay maaaring gumamit ng isang simbolo, tulad ng isa lamang na salita, para maipakilala ang maraming iba’t-ibang mga kaisipan, mga damdamin o kahalagahan. Kung kaya ang mga simbolo ay naglalaan ng isang madaling pamamaraan para sa mga tao na makipag-ugnayan kahit sa lubhang masalimuot na mga diwa sa bawat isa. Halimbawa, tanging sa pamamagitan lamang ng mga simbolo maaaring ang mga arkitekto, mga inhinyero, at mga manggagawa sa konstrukyon ay nagagawang makipag-ugnayan sa kinakailangang impormasyon upang makabuo ng isang tulay o sasakyang panghimpapawid.

Ang mga tao ay mayroong kakayahan sa pasimula pa lamang na bumuo, umunawa, at makipag-ugnayan sa pamamagitan ng mga simbolo, pangunahin ang paggamit ng wika. Ipinakita ng pagsasaliksik halimbawa na ang mga batang bagong silang ay mayroong pangunahing straktura ng wika – isang uri ng pandaigdig na sistema ng wika – na binuo sa kanilang isipan. Kung kaya ang mga bata ay nahantad sa pasimula pa lamang na matuto ng mga wika na ginagamit ng mga tao na nasa kanilang kapaligiran.

Ang wika ay naglalaan ng isang pinagmumulan upang makapag-imbak, makagawa, at makipag-ugnayan sa maraming impormasyon na malawak na lumalampas sa mga kakayahan ng mga hayop. Tulad halimbawa ng Tsonggo, ang pinakamalapit na henetikong umuugnay sa mga hayop, ay gumagamit ng ilang dosenang mga katawagan at iba’t-ibang mga pagkilos upang makipag-ugnayan sa mga mababangis na hayop.

Tinuruan ng mga tao ang ilan sa hayop na nabanggit na makipag-ugnayan sa pamamagitan ng mga senyas pangwika ng Amerika at mga wika sa pamamagitan ng mga larawan, at ang iba ay nakapagpaunlad ng mga ilang daang mga salita. Subalit ang isang binuod na diksyonaryo sa wikang English ay maaaring magtaglay ng mahigit kalahating milyong mga bokabularyo. Ang mga chimpanzes ay hindi malinaw na nakapagpapakita ng kakayahan sa paggamit ng sistemang pangwika (grammar), na siyang lubhang kailangan para sa pakikipag-ugnayan sa maraming masalimuot ng mga diwa.

ANG KULTURA AY NATUTUNAN

Ang mga tao ay hindi ipinanganak na may Kultura; Ito ay kanilang natutunan. Halimbawa, ang mga tao ay kinakailangang matutong magsalita at makaunawa ng isang wika at mamuhay na umaayon sa mga panuntunan o alituntunin ng isang lipunan. Sa maraming mga lipunan ang lahat ng mga tao ay kinakailangang matuto sa paggawa, paghahanda ng pagkain at pagtatayo ng
tirahan. Sa ibang mga lipunan, ang mga tao ay kinakailangan matuto ng mga kasanayan upang kumita ng salapi, na kanilang magagamit sa kanilang mga pangangailangan. Sa lahat ng mga lipunan ng mga tao, ang mga bata ay natututo ng Kultura mula sa mga nakatatanda. Ang kalakarang ito ay tinatawag na pangkulturang paglilipat o enculturation sa Ingles, sang-ayon sa katawagan ng mga mag-aaral ng Antropolohiya.

Ang Pangkulturang Paglilipat ng Kultura ay isang mahabang proseso. Ang pag-aaral lamang ng pagkamasalimuot ng isang wikang pantao, ang pangunahing bahagi ng paglilipat ng Kultura, ay umuubos na ng maraming taon. Ang mga pamilya ay karaniwang nangangalaga at nagtuturo ng Kultura sa mga bata tungkol sa mga gawaing pambahay sa loob ng 15 taon o hagit pa.

Sa ganitong punto lamang ang mga bata ay maaaring lumayo at makapagtatag ng kanyang sariling sambahayan. Ang mga tao ay patuloy rin na natututo sa panahon ng kanilang pamumuhay. Kung kaya ang karamihan sa mga lipunan ay gumagalang at nagpaparangal sa mga nakatatanda, na natuto sa buong panahon ng kanilang pamumuhay.

Ang tao ay hindi nag-iisa sa kanilang kakayahan na matutunan ang mga kaugalian maliban sa dami o pagkamasalimuot ng maaari nilang matutunan. Halimbawa, ang mga kaanib ng isang pangkat o grupo ng mga tsonggo ay maaaring matuto sa paggamit ng isang naiibang pinagkukunan ng pagkain o mag-uso ng ilang mga simpleng kagamitan, o mga pag-uugaling magiging dahilan ng kaibahan nila sa ibang mga pangkat ng mga tsonggo. Subalit ang ganitong natatanging mga pamamaraan ng pamumuhay ay mababa kung ihahambing sa mayamang mga kultura na kumikilala sa pagitan ng mga lipunang pantao. Dahil sa kakulangan sa pananalita, ang mga tsonggo ay lubhang limitado lamang sa anuman na maaari nilang matutunan, sa pakikipag-ugnayan sa iba, at sa paglilipat ng mga ito sa bawat salinlahi.

ANG KULTURA AY NAIBABAGAY O NAPAKIKIBAGAYAN

Ang Kultura ay nakatutulong sa mga lipunang pantao na makasalba sa pagbabago sa likas na mga kapaligiran. Halimbawa, ang pagtatapos ng huling panahon ng Pagyeyelo (Last Ice Age), nagsimula noong halos 15,000 taon na ang nakalilipas, tumanghal ang isang napakalaking hamon na kinailangang pakibagayan ng tao. Bago pa ito, malaking mga bahagi ng hilagang bahagi ng kalahati ng daigdig ay natakpan ng naglalakihang mga tipak ng yelo na naglulan sa maraming tubig na daigdig. Sa hilagang bahagi ng Amerika, malaking bilang ng mga maiilap na mga hayop na kumalat sa malawak na ilang ang nakapaglaan sa tao ng pagkain at mga kagamitang pangkasuutan at mga mumunting tirahan. Nang maging katamtaman ang temperatura ng daigdig, ang naglalakihang mga tipak ng yelo at ang mga maiilap na hayop ay nangawala, at marami sa mga bahagi ng kalupaan ang lumubog dahil sa pagtaas ng tubig sa dagat sanhi ng pagkatunaw ng yelo. Magkagayuman, ang tao ay nakapanatili. Nakapagpaunlad sila ng mga makabagong teknolohiya at natuto kung paano mapanatili ang mga bagong halaman at mga uri ng hayop. Nang malaon, ang ibang mga tao ay nakapaglagay ng permanente, matatag na mga bahay at mga sakahan sa mga nayon o baryo.

Ang pakikibagay sa Kultura ay nakagawa sa tao na maging pinakamatagumpay na uri sa planeta. Sa pamamagitan ng mga Kasaysayan, malaking pag-unlad sa larangan ng Teknolohiya. Medisina at Nutrisyon ang nakapagpahintulot sa tao na magparami magparami at makapanatili sa patuloy na patuloy na pagdami ng bilang. Ang Pangsansinukob na populasyon ng tao ay tumaas mula sa 8 milyon sa panahon ng Pagyeyelo hanggang sa halos 6 na bilyon sa kasalukuyan. Gayunman, ang mga pagtatagumpay ng Kultura ay maaari ding lumikha ng mg suliranin sa katagalan. Sa loob ng huling 200 taon, nagsimula ang mga tao sa paggamit ng malaking bahagi ng likas na yaman at enerhiya at nakagawa ng napakaraming basura mula sa mga materyales at mga Kemikal.

Ang populasyong pandaigdig ay kumukunsumo ng ilang mga mapanganib na likas na yaman – tulad ng petrolyo, pagtotroso, at mga bato o hilaw na mineral–higit na mabilis kaysa sa magagawa ng kalikasan. Maraming mga siyentista ang naniniwala na sa pagsunog ng mga panggatong at paglikha ng mga basura, maaaring mabago ng tao ang klima sa buong daigdig sa hindi inaasahan at nakasasamang pangyayari (tingnan ang Global Warning). Kung kaya, ang napakikibagayang tagumpay ng kasalukuyang pandaigdig na kultura ng produksyon at komersyo ay maaaring maging pansamantala lamang.

Ang mga tao ay kinakailangang makinabang sa kultura, kahit man lamang sa maikling panahon, upang sa gayon ay maipasa ang mga ito sa mga darating na bagong salinlahi o henerasyon. Subalit malinaw rin na ito ay maaaring makasama sa mga tao. Ang bilang ng mga tao na namumuhay sa malubhang kahirapan sa malapit na pagtatapos ng ika-20 siglo ay higit na marami kaysa sa buong populasyon ng daigdig noong 1500 C.E.